Знаеме дека децата имаат лесен пристап до екраните, сега повеќе од кога било. Но, како екраните влијаат на раниот детски развој?
За малите деца, особено оние на возраст под 3 години, развојот се случува брзо. Малите деца учат така што ја истражуваат својата околина и ги гледаат возрасните во нивните животи и потоа ги имитираат. Прекумерното време на екранот може да ја спречи способноста на детето да ги набљудува и искусува типичните секојдневни активности со кои треба да се вклучи за да научи за светот, што доведува до еден вид „тунелска визија“, што може да биде штетно за целокупниот развој.
Многу често, можеме да забележиме како додека родителите ја туркаат количката со своето дете внатре, децата често играат на паметен телефон или таблет и не обрнуваат внимание на ништо друго околу нив. Тие нема да научат за светот околу нив ако сè што прават е да гледаат во паметен телефон. Ова нема да влијае само на нивната способност да учат нови работи, туку и на тоа како тие комуницираат со другите и како се развива јазикот.
Како времето на екранот влијае на способноста на детето да учи?
Истражувањата покажаа дека децата под 2 години учат помалку од видео отколку кога учат од друго лице, и се чини дека иако децата ќе го гледаат ТВ екранот до 6 месеци, разбирањето на содржината обично се случува дури по 2-годишна возраст. Не е дека тие нема да бидат воодушевени од она што е на екранот, но тие не учат од тоа.
Развојот на јазикот брзо се проширува помеѓу 18 месеци до 3-годишна возраст, а студиите покажуваат дека децата најдобро го учат јазикот кога се ангажираат и комуницираат со возрасните кои разговараат и си играат со нив. Исто така, постојат некои докази дека децата кои гледаат многу телевизија во раните основни училишни години имаат помалку добри резултати на тестовите за читање и може да покажат недостаток на внимание.
Како екраните можат да влијаат на сонот на детето?
Нашиот деноноќен ритам и нашето производство на мелатонин – хормонот за спиење – започнуваат кога заоѓа сонцето. Но, сината светлина од екраните го инхибира мелатонин, кој може да го одложи спиењето. А гледањето телевизија или играњето игри исто така ги одржува нашите мозоци и тела повнимателни и активирани и помалку подготвени за сон.
Според едно истражување, бебињата на возраст од 6 до 12 месеци кои биле изложени на екрани во вечерните часови покажале значително пократок ноќен сон од оние кои не биле изложени на вечерниот екран.
Која возраст е соодветна за воведување екрани?
Американската академија за педијатрија (AAP) препорачува да се избегнуваат екрани за деца помлади од 18 до 24 месеци, освен кога разговараат преку видео повик со семејството. AAP, исто така, препорачува ограничување на употребата на екранот за деца од предучилишна возраст, на возраст од 2 до 5 години, на само еден час дневно или помалку од еден час, програми кои се едукативни и со високо квалитетна содржина, односно нешто и забавно што покажува ликовите да комуницираат и играат кооперативно за да ги моделираат добрите социјални вештини. И, ако е можно, најдобро е да ја гледате едукативната програма со детето за да можете активно да се вклучите со него за она што го гледа и учи.
Пишува: Елена Василева, психолог и гешталт терапевт под супервизија, операторка на Линијата за родители
